سورئالیسم، یکی از جنبش های هنری قرن بیستم است. سورئالیسم به معنی گرایش به ماورای واقعیت یا واقعیت برتر است. زمانی که دادائیسم در حال از بین رفتن بود، این شیوه در سال ۱۹۲۲ به طور رسمی از فرانسه آغاز و فراواقع گرایی نامیده شد. این مکتب، بازتاب نابسامانی ها و آشفتگی های قرن بیستم است. این جنبش در عمل با انتشار مجلهٔ انقلاب فراواقع گرا توسط برتون آغاز شد. سالوادور دالی، رنه ماگریت و لویی آراگون از جمله سورئالیسم های مشهور هستند و کتاب‌های بسیاری دارند. شعر در سورئالیسم جایگاه ویژه ای دارد. پیروان این مکتب کوشیده اند که جهان بینی خود را از طریق شعر انتقال دهند.
مکتب سورئالیسم
سورئالیسم جنبشی است در هنر و ادبیات که در دهه های 1920-1930 در فرانسه شکل گرفت. بنای این مکتب ادبی و هنری بر اصالت خیال، رویا و تداعی آزاد و تصورات ضمیر ناخود آگاه است. سور (sur) در لغت به معنی “روی” و رئال (Real) به معنای “حقیقت” است. بنابراین سورئالیسم به معنای “ورای واقعیت” یا “آن سوی واقعیت” است. سورئالیسم مکتبی “هنری و ادبی” که در فاصله جنگ‌های اول و دوم جهانی در “اروپا” شکل گرفت. زادگاه این مکتب کشور “فرانسه” بود. این جریان فکری در ادامه مکتب دادائیسم به وجود آمد. دادائیسم مکتبی “پوچ‌گرا” و هیچ انگا بود؛ که در سال‌های پس از جنگ جهانی اول در اروپا رواج یافت. در واقع این مکتب واکنشی انقلابی در برابر پی‌آمدهای جنگ جهانی محسوب می‌شد. در حدود سال ۱۹۲۰ میلادی، گروهی از دادائیست‌ها به سرپرستی “آندره برتون” از گروه دادا جدا شدند و مکتبی با نام سوررئالیسم را پایه‌گذاری کردند.
سورئالیسم به عنوان جنبش هنری
سورئالیسم یا فراواقع‌گرایی چیزی فراتر از یک سبک هنری است؛ بلکه می‌توان آن را یک جنبش هنری نامید. برخلاف دیگر مکاتب هنری که از طریق موضوعات بصری، انتخاب رنگ‌ها یا تکنیک‌ها توصیف می‌شوند، تعریف هنر سورئالیست کمی دشوارتر به نظر می‌رسد.هنرمندان سورئالیست نظیر خوان میرو، سالوادور دالی، پابلو پیکاسو یا مایکل شُوال و بسیاری دیگر، به دنبال کشف ذهن ناخودآگاه به‌عنوان شیوه‌ای برای خلق هنر بودند. نتیجه‌ی این تلاش‌ها منجر به خلق آثار رؤیایی و گاهی عجیب از طریق روش‌های متعدد بود. هسته‌ی اصلی سورئالیسم بر به تصویر کشیدن عمیق‌ترین افکاری که به‌طور خودکار پدیدار می‌شوند تمرکز دارد. این فرآیند فکری برای خلق هنر «حرکت غیرارادی» نامیده می‌شود.مکتب سوررئالیسم توجه ویژه‌ای به قوای روحی انسان دارد. سوررئالیست‌ها می‌کوشیدند با کمک این نیروها، شرایط نابسامان زندگی خود را تغییر دهند. به عقیده آنها اگر نیروهای پنهان روح انسان آزاد گردد، دست‌یابی به یک زندگی بهتر چندان دور از انتظار نخواهد بود.
تاثیر زیگموند فروید بر سورئالیسم
نظریات و آثار زیگموند فروید عمیقاً بر دنباله روان این جنبش تاثیر گذار بوده است. او خصوصاً در کتاب خود به نام تعبیر خواب اهمیت خواب و رویاها را اثبات کرده است. همچنین بر نقش بسزای ضمیر ناخودآگاه انسانی در ظهور عواطف و خواسته های انسان صّحه می گذارد. تخیل و تجسم سورئالیستی مفهمومی را شامل می شود که در عین خاص بودن شاید نتوان آنرا دقیقا تعریف و یا طبقه بندی کرد. به این سبب که هنرمند عناصر و نقوش ذهنی خود را که از رویا ها و خیال خود نشات می گیرند، متصور می سازد. معمولا تصاویری عجیب و غریب، گیج کننده و غیر طبیعی را شامل می شود.
نقش طبیعت در آثار سورئالیسم
در این میان طبیعت نیز عامل مهمی در مضمون بسیاری از آثار هنرمندان مکتب سورئالیست می باشد. ماکس ارنست برای مثال از پرنده در آثارش به وفور استفاده می کند. در حالیکه سالوادور دالی گاها به نقاشی از حشرات و یا اشیاء دیگری چون تخم مرغ می پردازد، و یا خوان میرو از فرم های جاندار غیر معمول استفاده می کند.
سورئالیسم در ایران
نخستین کسی که نقاشی مکتب فراواقع‌گرایی (سوررئالیسم) را به ایران وارد کرد، امین‌الله رضایی بود. معروف‌ترین آنها را می توان در نشریات کانون نویسندگان ایران مشاهده نمود. هوشنگ ایرانی نخستین شاعر ایرانی است که این مکتب ادبی را بصورت یک سبک آوانگارد در شعر معاصر ایران مطرح کرد و سبک او توسط مخالفانش با الهام از یکی از اشعار ایشان به جیغ بنفش موسوم شد. از پیروان هوشنگ ایرانی می‌توان به سهراب سپهری و احمدرضا احمدی و بیژن الهی اشاره کرد.
5 کتاب مشهور که علاقه‌مندان ادبیات سورئالیستی باید بخوانند
-
کافکا در کرانه
کتاب «کافکا در کرانه» با عنوان انگلیسی «Kafka on the Shore» یکی از مشهورترین آثار هاروکی موراکامی اولین بار سال ۲۰۰۲ به زبان ژاپنی منتشر شد. ترجمه‌ی انگلیسی این کتاب سال ۲۰۰۵ در بین ۱۰ کتاب برتر نیویورک‌تایمز قرار گرفت. سال ۲۰۰۶ جایزه‌ی جهانی فانتزی برای بهترین داستان تخیلی دریافت کرد. موراکامی می‌تواند به طرز ماهرانه‌ای از ترکیب فرهنگ‌عامه، رئالیسم جادویی، وقایع پیچیده اما به‌ظاهر پیش‌پاافتاده برای ساختن دنیایی خارق‌العاده استفاده کند که در آن شخصیت‌هایش عشق، فقدان، مالیخولیا و شادی را تجربه می‌کنند. سبک نوشتاری او عناصری از مکتب سورئالیسم و جهان‌های موازی را در هم می‌آمیزد تا دنیایی را تداعی کند که به نظر می‌رسد خیلی دور از تصورات ما باشد. اما به طرز وسوسه‌انگیزی در دسترس است. کتاب کافکا در کرانه تصورات ما از زمان، سرنوشت، شانس، عشق و ماهیت واقعیت انسانی را بررسی می‌کند و گاهی به چالش می‌کشد.
-
سه قطره خون
کتاب سه قطره خون، اثر نویسنده‌ی بی‌بدیل و یکی از مفاخر داستان‌نویسی مدرن در جهان، صادق هدایت است که اولین بار سال ۱۳۱۱ منتشر شد. هدایت در این کتاب دنیایی از مکاشفه، شباهت عجیب، غم‌انگیز، و جنون را به تصویر می‌کشند. کتاب مملو از داستان‌های پیچیده و تاریکی است که خودکشی او را در سال ۱۹۵۱ نشان می‌دهد.کتاب سه قطره خون که یکی از داستان‌های کوتاه صادق هدایت است، ساختاری سورئالیستی و نمادین دارد درک مفهوم محوری این داستان کوتاه بسیار جذاب و عجیب، تا حدودی دشوار بوده و همواره با تعابیر و نقدهای متفاوتی همراه است.. او دغدغه‌ها و درد‌هایش را روی کاغذ می‌نویسد و واژه‌ی «سه قطره خون» اولین چیزی است که روی کاغذ می‌آورد. همین شروع زیبایی برای این داستان و برای آماده کردن ذهن خواننده است.
-
مسخ
مسخ با عنوان اصلی «The Metamorphosis» یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار فرانتس کافکا است که اولین بار سال منتشر شد. فرانتس کافکا را نویسنده‌ای اکسپرسیونیست (هیجان‌نمایی) و سورئالیست است. داستان‌های او آمیزه‌ای منسجم از کنایه، سادگی، توهم و واقعیت در میان محیطی طوفانی و شبح آلود را نشان می‌دهد. داستان کتاب مسخ از دیدگاه گرگور روایت می‌شود و این باعث می‌شود که خواننده تا حد زیادی با او همدردی کند. ازآنجایی‌که هم‌زمان با زندگی جدید او با همان موانع و احساسات روبرو می‌شویم، درک او آسان‌تر است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی مهارت کافکا به‌عنوان یک نویسنده و توانایی او در ساختن یک شخصیت سرسخت در موقعیتی بسیار چالش‌برانگیز است. کتاب بی‌نظیر مسخ نمونه‌ای از ادبیات سورئالیستی و تبدیل‌شدن گرگور به یک حشره، به‌عنوان یک تفسیر اجتماعی در مورد نحوه‌ی ارزش‌گذاری افراد در جامعه سرمایه‌داری است.
-
محاکمه
کتاب «محاکمه» با عنوان انگلیسی «The Trial» یکی از برجسته‌ترین رمان‌های فرانتس کافکا است. یک سال پس از مرگش، سال ۱۹۲۵ منتشر شد. رمان سال ۱۹۹۹ به انتخاب روزنامه‌ی لوموند فرانسه، در لیست ۱۰۰ رمان برتر قرن بیستم قرار گرفت.کلمه‌ی سورئال اغلب برای توصیف موقعیت‌هایی استفاده می‌شود که شخصیت‌های کافکا در آن قرار می‌گیرند. کتاب محاکمه داستانی سورئال، عجیب، نگران‌کننده و یکی از تاثیرگذارترین کتاب‌های نمادین قرن بیستم به‌حساب می‌آید. یکی از دلایل این تاثیر، به تصویر کشیدن فردی در حال مبارزه با دستگاه قضایی و بوروکراسی دولتی مدرن است.کتاب تفکر برانگیز محاکمه، درباره‌ی بانکدار و مرد مجردی به نام «یوزف کا.» است. او بدون هیچ دلیل مشخصی، توسط دو مامور ناشناس به دلیل جنایتی که هرگز ماهیتش برای خواننده و خودش مشخص نمی‌شود، دستگیر شده است. به‌تدریج مشخص می‌شود که بسیاری دیگر در همین دادگاه گیر کرده‌اند؛ دادگاهی که هیچ‌کس نمی‌تواند از آن فرار کند.
-
اورلیا
کتاب اورلیا با عنوان انگلیسی «Aurelia» اثر تاثیرگذارترین نویسنده‌ی سورئالیست فرانسوی، ژرار دو نروال است که اولین بار سال ۱۸۵۵ منتشر شد. این شاعر رمانتیک مضامین و مشغله‌هایش تاثیر زیادی بر نمادگرایان و سور رئالیست‌ها داشته است. خیال‌پردازی جایگاهی به خصوصی در زندگی و آثارش دارد. در این کتاب زمان یکی از تم‌های اصلی است و زمانها طوری درهم‌تنیده و ادغام‌شده است. که گذشته، حال و آینده را نمی‌توان از هم تشخیص داد. این اثر سورئالیستی، کاوشی شاعرانه در مرزهای نامشخص رویا و واقعیت است. کتاب اورلیا روایت داستان نروال و جنون اوست. وضعیتی که تا حدی ناشی از عشق نافرجام او به بازیگری به نام جنی کولون است. درواقع نام اولیا را خود او برایش می‌گذارد و در متن کتاب درباره‌ی دلیل انتخاب این اسم می‌گوید: مدت‌ها قبل زنی را دوست داشتم که او را در زندگی‌ام از دست دادم و او را اورلیا خواهم نامید.پ
سخن آخر
در این مقاله سعی شد تا شما را با مکتب سورئالیسم و همچنین با بهترین کتاب های این ژانر آشنا کنیم. امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید.
-
admin1
- نام نویسنده
